Griekse feestdagen 2023

Grieken wensen elkaar Kali Chronia, gelukkig nieuwjaar. Er wordt een speciale cake gebakken, deze heet de Vasilopita en hier zit een muntstuk in. Diegene die de taartpunt met de munt krijgt heeft volgens deze folklore het hele jaar geluk.

Op 6 januari moeten alle kerstversieringen zijn opgeruimd en de laatste kerstbomen worden verbrand. Er wordt een gezegend kruis in het water geworpen en deze wordt opgedoken door meestal jonge mannen. Diegene die het kruis weet op te duiken krijgt geschenken of geld van de toeschouwers. De duik in het water wordt ook wel gezien als een reiniging van hart en geweten, een symbool van wedergeboorte.

In sommige noordelijke dorpen van Griekenland (met name in de regio’s Thracië en Macedonië) wordt jaarlijks ‘Yinekokratia’ – oftewel het ‘feest van alle vrouwen’ – gevierd. Op 8 januari draaien echtparen hun traditionele rollen om: mannen blijven thuis en doen het huishouden, terwijl vrouwen een dag vrij hebben (vaak betekent dit een kroegentocht). ’s Avonds ontmoeten ze elkaar weer en wordt er gefeest.

Carnaval of Karnavali Griekenland: Carnaval duurt in Griekenland 3 weken. Patras is traditioneel de stad waar carnaval het meest uitbundig wordt gevierd. De Griekse benaming voor carnaval is Apokries of Karnavali en eindigt op “Schone Maandag” (Kathara Deftera). Op deze maandag of met Pasen is het in sommige streken in Griekenland een oude traditie om een pop “Judas” te verbranden.

Schone Maandag of Kathara Deftera: Het carnaval (apokries) wordt afgesloten met “schone maandag”. Het is een traditionele vliegerdag en de dag waarop er speciaal plat brood (laganes), schaaldieren en zoetigheid wordt gegeten. Deze dag wordt er geen vlees gegeten. De vastenperiode 50 dagen voor Pasen is al begonnen.

Onafhankelijkheidsdag  – De opstand tegen de Ottomaanse bezetting vanaf 1821 wordt gevierd. In het hele land zijn vlaggenparades met kinderen van verschillende scholen, in Athene is er jaarlijks een militaire parade. Verder zijn er op deze dag veel volksfeesten met Griekse dans en traditionele kleding. 25 maart is ook het feest van Evangelismos, dag van de aankondiging of annunciatie van de geboorte van Jezus aan Maria, 9 maanden voor Kerstmis. De Griek eet op Onafhankelijkheidsdag bakaliaro (kabeljauwfilet) en skordalia (aardappelpuree met knoflook).

De Goede Vrijdagdienst in de Orthodoxe Kerk en oosters-katholieke kerken begint op donderdagavond met de ochtenddienst (Grieks: Orthros, Slavisch: Utrenja). Deze dienst – in de volksmond vaak eenvoudigweg “Twaalf Evangeliën Dienst” genoemd – bestaat uit twaalf Evangelielezingen. De officiële benaming is “Akolouthia van het Heilig Lijden”. In deze dienst worden de Passieteksten uit de vier Evangeliën gezongen en 15 antifonen en kathismen. De dienst heeft een bijzonder dramatisch hoogtepunt met het gezang van de 15e antifoon. Dan wordt een kruis door de noordelijke deur van de iconostase naar het midden van de kerk gedragen en daar neergezet. Daarna vereert eerst de geestelijkheid en dan de gemeenschap het kruis. De tekst van de eerste strofe van de 15e antifoon is als volgt:

“Heden hangt aan het Hout, hij die de aarde gehangen heeft boven de wateren; (3 X)
De Koning der Engelen draagt een kroon van doornen,
Hij die de hemel met wolken bekleedt, wordt in spottend purper gehuld.
Hij die in de Jordaan Adam weer heeft vrijgemaakt, wordt in het gelaat geslagen.
De Bruidegom der Kerk wordt met spijkers vastgenageld;
de Zoon der Maagd wordt met een lans doorboord.
Wij aanbidden Uw lijden, o Christus (2 X)
Toon ons nu ook de heerlijkheid van Uw Verrijzenis.”

De volgende dienst, die op vrijdagmorgen gevierd wordt, zijn de “Koninklijke Uren”. Tijdens de aansluitende vesperdienst volgt de uitdraging van de Grieks: Epitafios, Slavisch: Plasjenitsa. Dit is een doek met een iconografische geborduurde of geschilderde afbeelding van de graflegging van Christus. Deze blijft in de kerk liggen tot Pasen, als plaats, waar de gelovigen de in het graf liggende Christus vereren.

Op de avond van Goede Vrijdag vindt de processie met de Epitafios (Plasjenitsa) plaats.

Als bijzonder teken van de stilte in het aangezicht van de dood wordt op Goede Vrijdag geen Goddelijke Liturgie gevierd. De uitzondering hierop is als Goede Vrijdag op 25 maart samenvalt met de Verkondiging aan de Moeder Gods. Voor deze gelegenheid is er een speciale gecombineerde liturgie van beide feesten. Anders dan de rooms-katholieke traditie kent de Orthodoxe Kerk geen verplaatsing van feestdagen.

De Goede Vrijdag is binnen de orthodoxe kerken een zeer strenge vastendag.

In de hele week voorafgaand aan Pasen worden voorbereidingen getroffen, zoals de stoep en trap van het huis wit verven, paasbroden bakken en lammeren slachten. Deze week wordt de Grote Week (megali) genoemd. Op Goede Vrijdag (Megali Pareskevi) wordt door iedere kerk een draagbaar (Epitafios) versierd met bloemen. Deze wordt meegedragen in de processie op vrijdagavond, waarbij de mensen kaarsen dragen. Deze processie vindt plaats in bijna iedere stad of dorp. Op zaterdagavond verzamelen de mensen zich bij de kerk, waar om middernacht de opstanding (Anastasi) wordt herdacht. Hierna luiden de klokken, er wordt vaak vuurwerk afgestoken en soms worden er vreugdevuren ontstoken. Kaarsen met “het Licht” worden van de kerk mee naar huis gedragen. Op 1e Paasdag wordt er feest gevierd met zang en dans en bijna iedereen eet geroosterd lam en kokoretsi.

Tsoureki Paschalino – Grieks Paasbrood. Dit brood wordt ook wel lambropsomo genoemd, wat te vertalen is als “helder licht brood” symbool voor de wederopstanding van Christus. De rode geverfde Paaseieren in Griekenland staan voor het bloed van Christus en/of als nieuw leven, een nieuwe lente.

Kokoretsi zijn de gekruide ingewanden zoals lever en long van lam of schaap en geit met de schoongemaakte darm er over. Het lam aan het spit is het hoofdgerecht. Paaswensen in Griekenland zijn:

Kalo Pascha en Kali Anastasi – Goede Paasdagen en een goede wederopstanding.

Christos Anesti – Christus is verrezen. Alithos Anesti – Hij is waarlijk verrezen.

Dag van de Arbeid en Dag van de Bloemen – Mei is traditioneel de bloemrijke maand. Er worden bloemen geplukt waarvan kransen worden gemaakt. Deze bloemenkransen worden aan deuren gehangen en op auto’s gelegd. Grieken trekken de natuur in voor een picknick of gaan uit eten in lokale restaurants, vooral in bergdorpen wordt het feest uitbundig gevierd. Alle bloemenwinkels en tuincentra (ook als 1 mei op een zondag valt) zijn open en op straat worden bloemenkransen verkocht.

De Pinksterzondag is zeven zondagen na Pasen. Het is een kerkelijke feestdag en herdenkt het neerdalen van de Heilige Geest. Het wordt gevierd met kerkdiensten en behoort bij de twaalf hoofdfeesten van de orthodoxe kerk, de Dodekaorton. Pinkstermaandag heet Agios Pnevmatos (Heilige Geest).

Maria Hemelvaart is een belangrijke religieuze feestdag in Griekenland. In processies worden de vele iconen van Maria getoond die in Griekenland in het verleden zijn gevonden. Er wordt een eredienst gehouden en hierna zijn er de hele dag festiviteiten op de dorpspleinen.

Dag van Nee of Ochi Dag is de herdenking van het “nee” tegen het Italiaans ultimatum in 1940. In heel Griekenland vinden parades plaats van de schooljeugd en militairen.

De dag van het nee begint over het algemeen met een kerkdienst, hierna is er een kranslegging en zijn er toespraken als eerbetoon aan de vrijheid. Na de toespraken zijn er marcherende schoolkinderen met de Griekse vlag. 

Jaarlijks op 21 november. Op de Akropolis wordt de Griekse vlag gehesen en bij het graf van de onbekende soldaat wordt een krans gelegd. Valt samen met de Grieks-orthodoxe feestdag Opdracht van de Moeder Gods in de Tempel (Maria Presentatie).

Kerstmis of Christouyenna is het feest van de geboorte van Jezus. Kinderen gaan op 24 december langs de deur en zingen een kalanda en spelen op een triangel. Ze verlangen dan wat geld of wat lekkers. Er zijn overal veel kerstversieringen, opvallend in Griekenland zijn de versierde of verlichte bootjes ter ere van de beschermheilige van zeelieden: Agios Nikolaos. Er wordt onder andere zoet brood gegeten, dit brood heet christopsomo: het brood van Christus. Griekse kerstwens:  Kala Christouyenna en Kali Chronia – Goede kerstdagen en een goed Nieuwjaar.

Oudjaar, ook met oudjaar gaan kinderen wel van deur tot deur en zingen de kalanda. Er is wel wat vuurwerk maar veel minder dan met Pasen.